Boncuk, kemik, taş gibi küçük parçaların bir ipe dizilmesi insanlık tarihi kadar eskidir. İlk insanlar avladıkları avın parçalarını ip benzeri şeylere dize, bir sonraki avda başarı getirmesi için üzerlerine takarlardı. Daha sonraları bu tip takılar kötülüklerden ve düşmanlardan koruması için savaşlarda da takılmaya başlandı. Bugün bile bazı taşların özel uğurlar getirdiklerine inananlar vardır.

Boncukların dini amaçla ve duaları saymada kullanılmasına ilk olarak Hindistan’da Hindu inanışında rastlanıyor. Tespihin ataları Hindistan’dan doğuya, sonra Ortadoğu’ya,  en sonunda da Avrupa’ya yayılıyor. Tespihin kullanış amacı Müslümanlık, Hıristiyanlık, Hinduizm ve Budizm’de aynı olup hepsinde de duaları arası bölümleri saymada kullanılır.

Tespihin İslam dünyasında ne zamanda beri kullanıldığı kesin olarak belli değildir.  Hz. Muhammed (s.a.v) tespih taşıdığına dair rivayetler yoktur. Arşivlerde tespih ile ilgili belgeler ancak 16. Yüzyılın sonralarına doğru rastlanmaktadır.

Ne var ki, Hz. Muhammed (s.a.v) zamanında namaz veya sırasında hurma çekirdeği veya çakıl taşı kullanıldığı bazı hadislerden anlaşılmaktadır. İslam’da Peygamber’in (s.a.v) namaz kılarken sünneti üzerine “Subhanallah, Elhamdülillah ve Allah-ü Ekber” zikirlerini 33’er defa tekrarladığı hadisler ışığında, bir yaşlı kadına verdiği öğütle anlaşılmaktadır.

Yüce Allah’ın 99 ayrı ismini, O’nu anarken, her ismi için işaret olmak üzere ipe dizdiği bu 99 taneli şeye de “tespih” adını almıştır. Çeşitli malzemelerden yapılan tespihteki tane sayısı 33,99, 500 veya 1000 olabilir.

500 ve 1000’lik tespihler daha ziyade tekkeler ve dergâhlarda zikir için kullanırlardı. Tekke şeyleri, talebelerine verdikleri zikirlerin sayısının bilinmesi için kullanılmasını uygun görmüşlerdir.

Tespih çekmek, tespih tanelerini birer birer işaret parmağı ile başparmak arasında geçirmektedir. Ancak günümüzde tespih bir oyuncak veya el alışkanlığı olarak kullananlara, sallayarak veya çeşitli figürler meydana getirerek dolaşanlara, hatta tuttukları futbol takımının renklerine göre yapılmış tespihleri çekenlere sıkça rastlanmaktadır. Ancak tarikat dersini çektiği tespih, oyun amaçlı kullanılması İslam âlimleri tarafından uygun görülmemiştir.

Aslında tespih çekmek din adamlarına özgü bir davranışmış gibi algılanır ama halk arasında da neredeyse bir alışkanlık haline gelmiştir. Tespih ile oynamak daha çok kırsal kesimlerde yaygın olmasının nedeninin tespihin boş elleri meşgul edebilme özelliği olduğu ileri sürülüyor. Sıcak ayları tarımsal çalışma ile geçiren,  sürekli ellerini kullanmaya alışmış kişilerin kış aylarında bu boşluğu tespihle doldurduklarına inanılıyor.

Günümüz biliminin tespih çekme alışkanlığına bakış açısı biraz değişik. Bilim insanları, beynimizin çalışma yaşamanın güçlükleriyle, sorunlar, endişeler ve korkularla sürekli baskı altında tutulduğunu, bunu sonucunda sinir hücrelerinin aşırı yorulup yıprandığını ve beynimizi rahatlatmak, onu özgür bırakmak, dikkatimizi başka tarafa yöneltmek için tespih çekmenin çok etkili ve faydalı olduğunu söylüyorlar.